حدیث (1) قال رسول الله صلی‏ الله‏ علیه ‏و‏آله :

خَیرُ الدُّنیا وَالآخِرَةِ مَعَ العِلمِ وَشَرُّ الدُّنیا وَالآخِرَةِ مَعَ الجَهلِ ؛

خیر دنیا و آخرت با دانش است و شرّ دنیا و آخرت با نادانی.

(بحارالانوار، ج79، ص170)

حدیث (2) قال رسول الله صلی ‏الله‏ علیه ‏و‏آله :

طَلَبُ العِلمِ فَریضَةٌ عَلی کُلِّ مُسلِمٍ أَلا إِنَّ اللّه‏َ یُحِبُّ بُغاةَ العِلمِ؛

طلب دانش بر هر مسلمانی واجب است. خداوند جویندگان دانش را دوست دارد.

(مصباح الشریعه،ص13)

حدیث (3) قال علی علیه ‏السلام :

کُلُّ وِعاءٍ یَضیقُ بِما جُعِلَ فیهِ إِلاّ وِعاءُ العِلمِ فَإِنَّهُ یَتَّسِعُ بِهِ؛

فضای هر ظرفی در اثر محتوای خود تنگ‏تر می‏شود مگر ظرف دانش که با تحصیل علوم، فضای آن بازتر می‏گردد.

 (نهج البلاغه،ص505)

حدیث (4) قال علی علیه ‏السلام :

زَکاةُ العِلمِ بَذلُهُ لِمُستَحِقِّهِ وَإجهادُ النَّفسِ فِی العَمَلِ بِهِ؛

زکات دانش، آموزش به کسانی که شایسته آنند و کوشش در عمل به آن است.

(غرر الحکم و درر الکلم،ص391)

حدیث (5) قال علی علیه‏ السلام :

خَیرُ العِلمِ مانَفَعَ؛

بهترین علم آن است که مفید باشد.

(غررالحکم و دررالکلم،ص 354)

حدیث (6) قال الصادق علیه ‏السلام :

مَن تَعَلَّمَ العِلمَ و َعَمِلَ بِهِ و َعَلَّمَ لِلّهِ دُعِیَ فی مَلَکُوتِ السَّماواتِ عَظیما فَقیلَ: تَعَلَّمَ لِلّهِ و َعَمِلَ لِلّهِ و َعَلَّمَ لِلّهِ؛

هر کس برای خدا دانش بیاموزد و به آن عمل کند و به دیگران آموزش دهد، در ملکوت آسمانها به بزرگی یاد شود و گویند: برای خدا آموخت و برای خدا عمل کرد و برای خدا آموزش داد.

الذریعه الی حافظ الشریعه(شرح اصول کافی) ج1،ص56

حدیث (7) قال علی علیه ‏السلام :

پاِنَّ العِلمَ حَیاةُ القُلوبِ وَ نورُ البصارِ مِنَ العَمی وَ قُوَّةُ البدانِ مِنَ الضَّعفِ؛

 

به راستی که دانش، مایه حیات دل‏ها، روشن کننده دیدگان کور و نیروبخش بدن‏های ناتوان است.

(تحف العقول، ص 28)

حدیث (8) قال علی علیه‏ السلام :

یَنبَغی لِلعاقِلِ اَن یَحتَرِسَ مِن سُکرِ المالِ وَ سُکرِ القُدرَةِ ، وَ سُکرِ العِلمِ ، وَ سُکرِ المَدحِ وَ سُکرِ الشَّبابِ ، فَاِنَّ لِکُلِّ ذالِکَ ریاحا خَبیثَةً تَسلُبُ العَقلَ وَ تَستَخِفُّ الوَقارَ؛

سزاوار است که عاقل ، از مستی ثروت، قدرت ، دانش ، ستایش و مستی جوانی بپرهیزد، چرا که هر یک را بادهای پلیدی است که عقل را نابود می‏کند و وقار و هیبت را کم می‏نماید.

(غرر الحکم، ص 797)

حدیث (9) قال ابی عبدالله علیه ‏السلام :

اِنَّ مِن حَقیقَةِ الایمانِ اَن تُؤثِرَ الحَقَّ وَ اِن ضَرَّکَ عَلَی الباطِلِ وَ اِن نَفَعَکَ وَ اَن لا یَجوزَ مَنطِقُکَ عِلمَکَ؛

از حقیقت ایمان این است که حق را بر باطل مقدم داری، هر چند حق به ضرر تو و باطل به نفع تو باشد و نیز از حقیقت ایمان آن است که گفتار تو از دانشت بیشتر نباشد.

(بحارالانوار، ج 2، ص114)

حدیث (10) قال الصادق علیه ‏السلام :

لایَزالُ المُؤمِنُ یُورِثُ أَهلَ بَیتِهِ العِلمَ وَ الدَبَ الصّالِحَ حَتّی یُدخِلَهُمُ الجَنَّةَ جَمیعا؛

مؤمن همواره خانواده خود را از دانش و ادب شایسته بهره مند می سازد تا همه آنان را وارد بهشت کند.

(مستدرک الوسایل، ج12، ص201)

حدیث (11) قال علی علیه‏ السلام :

اَلعِلمُ قاتِلُ الجَهلِ؛

دانش، نابود کننده نادانی است.

(غررالحکم و دررالکلم،ص56)

حدیث (12) قال علی علیه ‏السلام :

اَلا اِنَّ فیهِ عِلمَ مایَأتی و َالحَدیثَ عَنِ المَاضی و َدَواءَ دائِکُم و نَظمِ ما بَینَکُم؛

آگاه باشید که دانش آینده، اخبار گذشته و درمان دردهایتان و نظم میان شما در قرآن است.

(نهج البلاغه، ص 223)

حدیث (13) قال علی علیه ‏السلام :

إِذا تَفَقَّهَ الرَّفیعُ تَواضَعَ؛

انسان بلند مرتبه چون به فهم و دانایی رسد، متواضع می شود.

 (غررالحکم، ص285)

حدیث (14) قال علی علیه‏ السلام :

 اَلعِلمُ کَنزٌ عَظیمٌ لایَفنی؛

علم گنج بزرگی است که با خرج کردن تمام نمی شود.

(غرر الحکم و درر الکلم،ص66)

حدیث (15) قال علی علیه‏ السلام :

العِلمُ وَراثَهٌ کَریمَهٌ ، وَ الادابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَهٌ ، وَ الفِکرُ مِرآهٌ صافِیَهٌ؛

علم میراث گرانبهائی است و ادب لباس فاخر و زینتی است و فکر آئینه ای است صاف.

(نهج البلاغه،ص469)

حدیث (16) پیامبر صلی ‏الله‏ علیه‏ و‏آله :

أنَّهُ إذا قالَ الْمُعَلِّمُ لِلصَّبیِّ قُل بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ فَقالَ الصَّبیُّ بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ کَـتَبَ اللّه‏ُ بَراءَةً لِلصَّبِیِّ و بَراءَةً لأِبـَوَیهِ و بَراءَةً لِلمُعَلِّمِ؛

وقتی معلم به کودک بگوید: بگو بسم اللّه‏ الرحمن الرحیم و کودک آن را تکرار کند خداوند برای کودک و پدر و مادرش و معلم، برائت از آتش در نظر خواهد گرفت.

بحارالانوار(ط-بیروت)،ج۸۹،ص257

حدیث (17) امام علی علیه‏ السلام :

عِلمُ الْمُنافِقِ فی لِسانِهِ و َعِلْمُ الْمُؤْمِنِ فی عَمَلِهِ؛

دانش منافق در زبان او و دانش مؤمن در کردار اوست.

(غررالحکم، ص463)

حدیث (18) امام علی علیه ‏السلام :

تَغَرَّبْ عَنِ الأَوْطانِ فی طَـلَبِ الْعُلا وَ سافِرْ فَفِی الأَسْفارِ خَمْسُ فَوائِدَ تَفَرُّجُ هَمٍّ وَاکْتِسابُ مَعیشَةٍ و َعِلْمٌ وَآدابٌ و صُحْبَةُ ماجِدٍ؛
 

برای کسب بلند مرتبگی از وطن خود دور شو و سفر کن که در مسافرت پنج فایده است: برطرف شدن اندوه، بدست آوردن روزی و دانش و آداب زندگی، و هم‏نشینی با بزرگواران.

(مستدرک الوسائل، ج 8، ص 115)

حدیث (19) پیامبر صلی‏ لله‏ علیه ‏و ‏آله :

اَلْعِلْمُ رَأسُ الْخَیْرِ کُلِّهِ، وَ الْجَهْلُ رَأسُ الشَّرِّ کُلِّهِ ؛
 

دانایی سرآمد همه خوبی‏ها و نادانی سرآمد همه بدی ‏هاست.

(بحارالأنوار، ج74، ص 175)

حدیث (20) امام علی علیه‏ السلام :

اَلْعِلْمُ اَصْلُ کُلِّ خَیْرٍ، اَلْجَهْلُ اَصْلُ کُلِّ شَرٍّ؛
 

دانایی، ریشه همه خوبی‏ها و نادانی ریشه همه بدی‏هاست.

(غررالحکم، ص48)

حدیث (21) امام علی علیه‏ السلام :

رَأْسُ الْعِلْمِ التَّمْییزُ بَیْنَ الاْخْلاقِ وَ اِظْهارُ مَحْمودِها وَ قَمْعُ مَذْمومِها؛
 

بالاترین درجه دانایی، تشخیص اخلاق از یکدیگر و آشکار کردن اخلاق پسندیده و سرکوب اخلاق ناپسند است.

(غررالحکم و دررالکلم،ص378)

حدیث (22) امام علی علیه ‏السلام :

جالِسِ الْعُلَماءَ یَزْدَدْ عِلْمُکَ وَ یَحْسُنْ اَدَبُکَ و تَزکُ نَفسُکَ؛
 

با علما معاشرت کن تا علمت زیاد، ادبت نیکو و جانت پاک شود.

(غررالحکم و دررالکلم،ص341)

حدیث (23) امام علی علیه ‏السلام :

مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنّاسِ اِماما فَلیَبْدَأ بِتَعْلیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلیمِ غَیْرِهِ و َلْیَکُنْ تَاْدیبُهُ بِسیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدیبِهِ بِلِسانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُها اَحَقُّ بِالاِجْلالِ مِنْ مُعَلِّمِ النّاسِ و مُؤَدِّبِهِمْ؛
 

کسی که خود را پیشوای مردم قرار داده، باید پیش از آموزش دیگران، خود را آموزش دهد و پیش از آن‏که دیگران را با زبان، ادب بیاموزد، باکردارش ادب آموزد و البته آموزش دهنده و ادب‏آموز خود بیش از آموزگار و ادب‏آموز مردم، شایسته تجلیل است.

مثیرالاحزان،ص50

حدیث (24) امام علی علیه ‏السلام :

یا مُؤمِنُ اِنَّ هذَا العِلمَ وَالاَدَبَ ثَمَنُ نَفْسِکَ فَاجْتَهِد فی تَعَلُّمِهِما ، فَما یَزیدُ مِنْ عِلْمِکَ وَ اَدَبِکَ یَزیدُ فی ثَمَنِکَ وَ قَدْرِکَ ، فَاِنَّ بِالْعِلْمِ تَهْتَدی اِلی رَبِّکَ وَ بِالاَدَبِ تَحْسِنُ خِدْمَةَ رَبِّکَ وَبِأَدَبِ الْخِدْمَةِ یَسْتَوجِبُ الْعَبْدُ وَلایَتَهُ وَقُرْبَهُ ، فَاقْبَلِ النَّصیحَةَ کی تَنْجُوَ مِنَ الْعَذابِ؛

ای مؤمن! به تحقیق این دانش و ادب بهای جان توست پس در آموختن آن دو بکوش که هر چه بر دانش و ادبت افزوده شود بر قیمت و قَدْرت افزوده می‏شود ؛ زیرا با دانش به پروردگارت راه می‏یابی و با ادب به پروردگارت خوش خدمتی می‏کنی و با ادب در خدمت‏گزاری، بنده سزاوار دوستی و نزدیکی به او می‏شود . پس [این [نصیحت را بپذیر تا از عذاب بِرَهی.

(بحار الانوار(ط-بیروت)،ج1،ص180)

حدیث (25) پیامبر صلی ‏لله‏ علیه ‏و ‏آله :

اَلْعِلمُ إمامُ الْعَمَلِ وَالْعَمَلُ تابِعُهُ یُلهَمُ بِهِ السُّعَداءُ وَ یُحْرَمُهُ الأْشقیاءُ؛
 

دانش پیشوای عمل و عمل پیرو آن است. به خوشبختان دانش الهام می‏شود و بدبختان از آن محرومند.

(امالی طوسی، ص 488)

حدیث (26) پیامبر صلی‏ الله‏ علیه ‏و‏آله :

قَلْبٌ لَیْسَ فیهِ شَیْ‏ءٌ مِنَ الْحِکْمَةِ کَبَیْتٍ خَرِبَ فَتَعَلَّموا وَ عَلِّموا وَ تَفَقَّهوا وَ لا تَموتوا جُهّالاً فَاِنَّ اللّه‏َ لا یَعْذِرُ عَلَی الْجَهْلِ؛

دلی که در آن حکمتی نیست، مانند خانه ویران است، پس بیاموزید و آموزش دهید، بفهمید و نادان نمیرید. براستی که خداوند، بهانه‏ای را برای نادانی نمی‏پذیرد.

نهج الفصاحه،ص600

حدیث (27) امام علی علیه‏ السلام :

قُم عَن مَجلِسِکَ لِاَبیکَ وَ مُعَلِّمِکَ وَ اِن کُنتَ اَمیراً؛
 

به احترام پدر و معلمت از جای برخیز هرچند فرمان روا باشی.

(غررالحکم،ص136)

حدیث (28) رسول اکرم (صلی ‏لله‏ علیه ‏و ‏آله):

ا لا اخبرکم بأجود الأجواد قالوا بلی یا رسول اللَّه. فقال اجود الاجواد اللَّه و انا اجود بنی آدم و اجودهم بعدی رجل‏ علّم‏ علما فنشره و یبعث یوم القیمة امة واحدة و رجل جاد بنفسه فی سبیل اللَّه حتی قتل
 

پیغمبر- صلّی اللَّه علیه و آله- فرمود:
آیا خبر ندهم به بخشنده‏ترین بخشنده‏ها؟ گفتند: بلی یا رسول اللَّه.
 بخشنده ‏ترین بخشنده‏ها خدای متعال جلّت عظمته می‏باشد. و من بخشنده‏ترین اولاد آدم هستم و بخشنده‏ترین اولاد آدم بعد از من مردی است که علمی را بیاموزد پس آن را منتشر کند و چنین کس در روز قیامت مبعوث شود در حالی که امت واحده است، یعنی کسی است که جامع خیرات است و به او اقتدا می‏شود. و نیز بخشنده‏ترین مردم بعد از من مردی است که جان خود را در راه خدا بخشش کند تا کشته شود.

(إرشاد القلوب / ترجمه طباطبایی، ص50)

حدیث (29) امام محمد باقر علیه‏ السلام :

ما شیبَ شیءٌ بشیءٍ اَحسن مِن حِلمٍ بعلمٍ؛
 

چیزی با چیزی نیامیخته است که بهتر از حلم با علم باشد.

(بحارالانوار  ج 75 ، ص 172 )

حدیث (30) پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله):

مَن عَمِلَ بِما یَعلَمُ وَرَّثَهُ اللَّهُ عِلمَ ما لَم یَعلَم.


هر کس به آنچه می ‏داند عمل کند، خداوند دانش آنچه را که نمی ‏داند به او ارزانی می ‏دارد.

(مرآ‌ة العقول ج3،ص286)

حدیث (31)  امام علی(سلام الله علیه) :

العِلمُ یُنجِدُ الفِکرَ.

دانش روشنی بخش اندیشه است.

(غررالحکم و دررالکلم،ص48)

حدیث (32)  امام صادق (سلام الله علیه) :

لَستُ اُحِبُّ أن أرَی الشّابَّ مِنکُم إلاّ غادِیاً فی حالَینِ: إمّا عالِماً أو مُتَعَلِّماً.

دوست ندارم جوانی از شما [شیعیان] را جز بر دو گونه ببینم: دانشمند یا دانشجو.

(امالی طوسی ص303)

حدیث (33)  امام علی (سلام الله علیه) :

لا عَمَلَ کَالتَّحقیِقِ.


هیچ عملی مانند پژوهش نیست.

(غررالحکم ودررالکم - ص768)